Spanten (3)

De eerste "voor en na" foto's.

Alle nieuwe spanten steken in de romp. Ook is kimweger gedeeltelijk vernieuwd. Deze weger stak in de weg om op een vlotte manier de nieuwe spanten te kunnen plaatsen. En aangezien de oude toch een barst begon te vertonen, hebben we er maar meteen korte metten mee gemaakt: een stuk van drie meter uit de oude gezaagd, en na de werkzaamheden aan de spanten, er een nieuw stuk met twee liplassen ingezet.

Stap voor stap.

Verandering van spijs doet eten. Nu we weeral een aantal weken zaken aan het opbouwen waren, is het nu terug tijd om wat te slopen.

Die verdomde puttingsijzers bijvoorbeeld. En één afbeelding zegt meer dan 1000 woorden. Hun staat varieert van heel matig tot ronduit rampzalig. Als je je dan bedenkt dat dit de bevestigingspunten waren van het systeem dat de mast moet rechthouden...

Een andere ontdekking betrof het aantal. Bovendeks telde je er maar 3 langs elke kant. En dit lijkt mij ook vrij gebruikelijk. Maar bij de verwijdering van het interieur, bleek er nog een vierde paar te zijn, waarvan men ooit de toppen van afgezaagd had.




Ommelander heeft geen toilet aan boord. Er is wel een bronzen waterinlaat en lozingsklep aanwezig. Maar omdat de ecologische (en wettelijke) gevoeligheden ivm met het rechtsreeks lozen van menselijke excrementen in kustwateren dermate veranderd zijn, hebben ze geen funktie meer.




Elke opening in de romp is er eentje teveel, dus ook deze kleppen worden verwijderd. Ik hoop dat ik ze ergens intern kan hergebruiken, want het blijven natuurlijk originele onderdelen van Ommelander. En authenticiteits-issues zijn nooit ver weg bij historische jachten. Maar het veiligheidsaspect woog hier zwaarder.

Spanten (2)

Nadat de "putti" uitgeboord is, worden de klinknagels verwijderd. Ik ga even op de feiten voorlopen, en het procédé van het klinken uitleggen.
Een klinknagel bestaat uit 2 delen: de spijker, die niet veel verschilt van een gewoon exemplaar, en een "hoedje". Bij het klinken wordt de nagel door de plank en de spant geslagen, zodat de punt langs de binnenkant van de romp uitsteek. Het hoedje, dat in het midden geperforeerd is, schuift men over de punt. Die punt wordt tenslotte plat gehamerd, zodat de klinknagel als het ware een kop aan elk uiteinde heeft waar de plank en spant tussen geklemd zitten.

Omdat we de spanten weggekapt hebben, kunnen we zonder problemen het hoedje met een tang afknijpen. De spijker kan dan van binnen naar buiten uitgeslagen worden. Dit gebeurt met een zekere omzichtigheid. Want de kop van de nagel wil het hout aan de buitenkant wel eens beschadigen.




De eiken planken zijn tot spanten verzaagd. Alhoewel we er maar 16 gebruiken, hebben we er veel meer gezaagd. Op die manier kunnen we een kwaliteits-selectie uitvoeren, en hebben we nog reserve-exemplaren wanneer er enkele breken bij het plaatsen.




De volgende stap is een van de meest fascinerende aspecten van de traditionele scheepsbouw. Groen hout kan je stomen. Je hebt enkel een ketel water nodig, een verwarmingselement, en een kist die als oven fungeert.
Onze 3,5 cm dikke spanten die in de kist gestoomd worden, krijgen na een tijdje zulke flexibele eigenschappen, dat we ze zonder veel problemen in een U-vorm, of misschien zelfs in een cirkel, kunnen plooien. Zolang ze warm blijven, tenminste.
Wanneer ze terug afkoelen, verliezen ze die flexibiliteit. Maar ze blijven wel hun geplooide vorm behouden.




En dan is het louter een kwestie van teamwork. Persoon A (ondergetekende in dit geval) geeft een gloeiend hete spant door aan persoon B die in de boot zit. Persoon B duwt de spant in vorm tegen de binnenkant van de romp, op de plaats waar ze komt te zitten. En persoon A zet de spant langs de buitenkant van de romp (tijdelijk) vast met enkele schroeven.




En dan kan heel het spelletje herbeginnen voor de tweede reeks spanten.

Spanten

De voornaamste strukturele schade heeft Ommelander aan bakboordzijde geleden. 16 spanten, hier aangeduid met een rood kruisje, waren rot en gebroken. De kimweger (een horizontale balk, bevestigd over de volle lengte van het jacht) was gebarsten.





Een van de voornaamste boosdoeners kan gevonden worden in een lekkend dek. Zelfs een klein beetje water veroorzaakte al een deftige instroom langs de binnenzijde van de beplanking. Dit deel van de boot stak achter de houten rugleuning van de zitbanken, en de povere verluchting heeft rotverschijnselen in de hand gewerkt. De verzwakte spanten konden de druk niet meer aan, en braken tenslotte.




Ook de puttingijzers hebben hun duit in het zakje gedaan. Deze metalen latten worden tegen de zijkant van het jacht geschroefd om er de verstaging aan te bevestigen. Soms gebeurt dit aan de buitenkant van een boot, soms aan de binnenkant. Deze laatste variant wordt gekozen omwille van esthetische redenen, maar heeft als nadeel dat het notoire deklekken veroorzaakt.

Dit soort aftakeling door verwaarlozing is een klassieker in de doodsoorzaak van houten jachten. Het begin van het einde. Ik heb Ommelander dus net op tijd gevonden, ...of zij mij.





Nu de diagnose vastgesteld is, kan de operatie beginnen. Eerst wordt elke tweede rotte spant rond de koperen klinknagels weggekapt. De eerste rotte spant blijft voorlopig behouden. Moesten we al de spanten in een keer verwijderen, lopen we het risico dat de romp zijn vorm verliest.

Aan de buitenkant wordt de verf afgekrabt om daar de positie van klinknagels te bepalen. Meteen is duidelijk dat de romp van Ommelander nooit vernist, maar altijd geverfd geweest is. De klinknagels steken achter een laag witte "putti", die bij een geverniste afwerking zeer duidelijk zouden afsteken tegen het hout. Men kan dit enkel vermijden door houten pluggen te gebruiken.


(wordt vervolgd)